Sorumluluk Bilinci Nasıl KAZANDIRILIR?
Türk Dil Kurumu’nun tanımına göre sorumluluk, ‘’kişinin kendi davranışlarının sonucunu üstlenmesi’’ olarak ifade edilmektedir. Yani kişi kendi eylemlerinin ortaya çıkardığı durum ile yüzleşebilmeli ve bu durumunun sonuçlarını kabul etmelidir. Bu tanımdan yola çıktığımız zaman ödevini yapmak istemeyen yatma saati gelmiş olmasına rağmen ödevini hala tamamlamamış olan bir çocuk karşısında aile üyeleri okula ödevini yapmadan gitmemiş olsun diye çocuğun yapması gereken ödevi söylene söylene de olsa yapmalı mı? ELBETTE Kİ HAYIR! Bunun yerine çocuğa yatma saatine kadar, yapması gereken bir ödevin olduğu hatırlatılmalı ve yapıp yapama tercihi ona bırakılmalıdır. Tercih çocuğa bırakılmalıdır ki okula gidip okulda ödevini yapmamış bir öğrenci olmanın sonuçları ile yüzleşebilsin ( DİKKAT: Kastedilen sonuçlar ağır bir ceza ya da öz-güven kırıcı bir konuşma kesinlikle olmamalıdır! ) ve sorumluluk bilincini kazanabilsin.
Çocuğa Sorumluluk Bilinci Kazandırmanın 7 Adımı !
Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırma sürecinde ne yapılmalı?, Ne yapılmamalı? Doğru olan ve yapılması gereken şeyler nedir?, Yanlış olan ve azaltılması ve yapılmaması gereken şeyler nedir? şeklinde sorulara sizde sahipseniz ve bu sorulara cevap arıyorsanız aşağıda yer alan 7 adımı lütfen dikkatlice okuyun ve uygulamaya gayret edin.
1. Rol Model Olduğunuzu Unutmayın !
Eğer evde sorumluluklarını yerine getirmeyen, sürekli bu sebepten tartışan bir anne-baba var ise o çocuk için sorumluluklarını öğrenme süreci daha uzun ve zor olabilir. Unutmayın ki çocuklar söylediklerinizden ziyade yaptıklarınızı yapma eğilimindedir. Çocuğunuza kitap okuma bilinci kazanması için ya da ödevlerini yapabilmesi için kitap okuması gerektiğini söylüyor ama siz hiç kitap okumuyorsanız ya da çocuğunuz sizi hiç kitap okurken görmüyorsa bu isteğinizi gerçekleştirmiyor olacaktır. Sizler çocukların en önemli rol modelleri olarak sorumluluk bilinci kazandırma sürecinde de onlara örnek oluyor olmalısınız.
2. Tutarlı ve Kararlı Olun !
Sorumluluk bilinci oluşturma sürecinde anne ve baba tutarlı olmalıdır ve aynı şekilde davranmalıdır. Ebeveynler arası tutarsızlık olursa çocuğun sorumluluklarını öğrenmesi süreci zedelenecektir. Örneğin, çocuğun okula giderken çantasını taşıması gerektiği, çantasının onun sorumluluğunda olduğu söylenmesine rağmen annesi ile okula gittiği zaman annesi onun yerine çantasını taşıyor ama baba ile okula gittiği zaman çantasını çocuk taşıyorsa çocuk için kafa karışıklığı oluşacak ve sorumluluklarını öğrenme süreci zedelenecektir.
3. Telafi Eden Olmayın!
Çocuklar istisnaları çok severler ve bir kez olsun yakaladıkları o istisnanın peşine düşüp tekrarlatmak için uğraşırlar. Eğer odasını toplaması kendi sorumluluğunda olan bir çocuğun odası eve misafiriniz gelecek diye çocuğun kendi odasını toplaması beklenmeden toplanmış olursa ya da misafirliğe gidilebilmesi için çocuğun ev ödevleri onun yerine hızlıca ebeveynleri tarafından yapılırsa çocuk bir açık kapı yakalamış olacaktır. Bu istisnalar küçük ve önemsiz gibi görünse de çocuklar için sorumluluk bilinci kazanımı açısından yıpratıcı hatalı davranışlar olarak görülmelidir.
4. Aile Sohbet Günleri Yapın ve Plan Listesi Oluşturun !
Aile sohbet günleri yapmalıdır ve bu sohbet zamanlarında hem sizin çocuğunuzdan beklentileriniz hem de onun sizden ebeveynleri olarak istekleri dile getirilmelidir. Aile içi işler için bir düzeni oluşturulmalıdır. Bu sohbet ortamları çocuklarınız için geliştirici, öğretici özgüven kazandırıcı, sevildiği ve önemsendiği hissinin kazanabilmesi için çok önemli olmanın yanında sorumluluk bilinci kazandırılması içinde destekleyici olan bir adımdır.
5. Ev İşleri İçin Yaşına Uygun Sorumluluklar Verin !
Aile sohbetlerinde oluşturduğunuz aile içi işler düzeninde çocuğunuza da yaşına uygun olan küçük küçük sorumluluklar veriyor olun. Örneğin, okula giden çocukları sabahları siz giydirmeyin, bırakın üstü başı tam olmasa da o giyinsin, yemeğini siz yedirmeyin bırakın o döküyor olsa da kendisi yesin. Daha büyük yaş için odasını siz toplamayın bırakın odasının düzeni ve sorumluluğu onun olsun, yemek hazırlarken yardım istemeyin, sorumluluğunda olduğunu önceden aile konuşmaları ile belirlediğiniz şeyleri yapmasını söyleyin. Tabakları götürmek, çatal, kaşık hazırlamak ve benzeri işler gibi.
6. Teşvik Edin !
Bireyin harekete geçebilmesi, başlayabilmesi, ilk adımı atabilmesi için o konuyu yapmaya dair güdüsünün olması gerekmektedir. Yani, ancak iç ya da dış motivasyona sahip olan birey harekete geçmektedir. Bu sebeple, çocuk ve ergenlerin sorumluluklarını alması, gereken harekete geçebilmesi için motive edilmeye, teşvike ihtiyacı bulunmaktadır. Bu bazen aile ile oynanacak bir oyun, bazen beraber izlenecek bir film, bir aferin sözcüğü ya da tebrik, sarılma, başını okşama, program listesi oluşturma ve uyulduğu takdirde bir ödül verilmesi ve benzeri şeyler olabilir. Ancak burada önemli olan ve dikkat edilmesi gerek husus teşvikin maddi değerden ziyade manevi değeri içeriyor olması ve zamanla azaltılarak artık bireyin sorumluluklarını içselleştirebilmesine olanak tanınabilmesidir.
7. Sabırlı Olun !
Yeni bir oluşum, öğrenme, farkındalık ve gelişim süreçlerinde en önemli olan şey SABIRLI OLMAKtır. Kimsenin elinde sihirli bir değneğinin olmadığı ve birden inanılmaz değişimleri gerçekleştiremeyeceği UNUTULMAMALIDIR. Tüm bu süreçler ekip işidir, tutarlılık ve sabır gerektirmektedir. Sabır ile gidilmeli ve hedeflenen yere varılabilmesi için koşulmadan adım adım ilerlenmesi gerektiği hatırlanmalıdır. Çocuğunuza yaşının üstesinde ve alışmadığı kadar çok sorumluluğu birden yüklemek ya da birden sorumluluk bilincine sahip olmasını beklemek yanlış olacaktır. Yavaş ama emin adımlar ile gidildiğinde varılması istenilen yere varmak çok daha olası ve güvenlidir. Lütfen sabrınızı kendinizden, çocuklarınızdan ve tüm canlılardan esirgemeyin.
Eğer sizlerde ebeveyn olarak çocuklarınıza sorumluluk kazandırma sürecinde zorluk yaşıyorsanız ya da kendiniz için sorumluluk bilinci oluşturmak ile ilgili sorularınız bulunuyor ise benim ile buradan ya da psk.sahinfatmaizel@gmail.com adresi üzerinden iletişime geçebilir ve aklınızdaki soruları sorabilir ve danışmanlık hizmeti almak için randevu oluşturabilirsiniz. Sevgilerimle…
FATMA İZEL ŞAHİN
PSİKOLOG & AİLE DANIŞMANI
Yayınlanma: 07.12.2021 12:26
Son Güncelleme: 06.04.2023 15:09
Bunları da sevebilirsiniz...
Stres, günlük yaşamda karşılaşılan olayların, insan ilişkilerindeki baskının sonucu hissedilen sıkıntı ya da zorlanma durumudur (Newbury-Birch ve Kamali,2001) . Stres, bireyin kendisini tedirgin hissetmekten çok heyecanlı hissettiği ve çözülmesi gereken bir sorun şekli olarak durumu olumlu şekilde algıladığı pozitif özelliklere sahip olabilmesine rağmen, fiziksel ve psikolojik iyi oluşun yanısıra, yaşam kalitesine karşı bir tehdit oluşturduğu şeklinde betimlenmektedir (Duman, 2016) . Stres karmaşık bir konudur ama genelde bir bireyin çevresel gerilimlere, çatışmalara, baskılara ve benzer uyaranlara verdiği tepkiden kaynaklanan fiziksel, zihinsel ya da duygusal bir reaksiyon olarak tanımlanmaktadır (Newbury-Birch ve Kamali, 2001). Stres, bireyin yaşadığı anla, istediği yaşam arasındaki farka gösterdiği tepki olabilir. Ayrıca stres,tehdit ve istenmedik olarak algılanan uyaranlara ve olaylara karşı bireyin gösterdiği fiziksel ve psikolojik tepkilerdir (Madenoğlu, 2010; akt. Duman,2016). “DSM-5 tanı ölçütleri ve klinisyenler için DSM-5”e göre ise, stres;anksiyete,gelişimsel ya da uyum bozukluğu şeklinde sıralanan belirli tanıları içerir. Semptomların kendini göstermesinde, bireyin geçmişteki travmatik ya da stres yaratan bir yaşantısının tamamen olmasa da etkin rol alması gerekir. Stres yaşantısı, iç ve dış ortamdan kaynaklanan etkenlerin, birey tarafından tehdit edici ya da zararlı olarak değerlendirilmesi sonucunda, bedensel ve psikolojik boyutlarda ortaya çıkan aşırı uyarılma halidir. Maraşlı’ya (2005) göre stres, çevrenin beklentileri ile kişinin yapabileceği şeyler arasında dengesizlik olduğunda ortaya çıkar. Kişi başlangıçta strese karşı atağa geçer, daha sonra direnir ve sonunda tükenmişlik duygusu ile stres ciddi boyutlara ulaşabilir. Stres,iyi oluşu tehdit eden bir olgudur. Stres, organizmada psikolojik ve biyolojik değişimlere yol açan, organizmanın çevrenin beklentilerine yönelik uyum kapasitesini aştığında da ortaya çıkan bir süreçtir (Abdel Wahed ve Hassan,2016). Stres yaratan bir durumdan bahsederken, o durumdan çok bireyin o durumu nasıl algıladığını ve yorumladığını, kullandığı savunma mekanizmalarını ve stresle başa çıkma becerilerini göz önünde bulundurmak gerekir (Aydın ve İmamoğlu,2001). Stresin nedenleri arasında ise şunlar vardır (Aydın,2010): 1. Kontrol edilebilirlik 2. Yordanabilirlik 3. Sınırların zorlanması, baskı 4. İçsel çatışma 5. Engellenme 6. Tehdit 7. Değişme Stres, organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan bir durumdur. Stres, onu zihninde taşıyan kişiye aittir. Stres tepkisi, ortamda ne olduğuna bağlı olarak değil, insanın olana nasıl tepki verdiğine bağlı olarak ortaya çıkar (Gibbons, 2012) . Stres endişe,gerginlik, çatışma, duygusal çöküntü, ağır dış şartlar, benlik tehdidi,engellenme, güvenliğin tehdidi, uyarılma vs. terimler yerine kullanılmaktadır(Baltaş ve Baltaş, 2012). Stres, akla ve bedene zarar veren aşırı uyarılmanın bir sonucu olabilir (Schafer 1992, s.14; akt. Gibbons, 2012). Stres yaşayan bireyde baş ağrısı, yüksek tansiyon, sindirim sorunları, nefes almada güçlük, aşırı terleme gibi fiziksel belirtiler görülebilir. Stresli bir birey, kaygılı olabilir,kendini öfkeli, gergin, keyifsiz, alıngan hissedebilir, bir şeye odaklanmada zorlanabilir, karamsar olabilir, bir şeye karar vermede güçlük yaşayabilir,bireyde düzensiz yemek yeme ve uyuma durumu olabilir (Demir,2014). İnsanların stresli veya zor durumlarla karşılaştıklarında kullandıkları iki temel başa çıkma stratejisi vardır. Problem odaklı başa çıkma, kişinin stresli durumu tanımladığı ve bunun üstesinden gelmek için etkin adımlar attığı stratejidir. Duygu odaklı başa çıkmada ise, kişi durumla uğraşmak veya durumu değiştirmekten çok durumu çevreleyen duygularla uğraşmaya odaklanma eğilimindedir (Hefferon ve Boniwell, 2014) . Duygu odaklı başa çıkma,başkalarına yönelme ve sosyal destek arayışı içinde olmayı içerir. Bu tür başa çıkma, kişinin mevcut durumu görmezden gelmesini ve problem çözmek adına herhangi bir etkileşimden kaçınmasını içerir (Hefferon ve Boniwell, 2014) .Üstelik temel yaşam stresörleri özellikle kişilerarası stres ve sosyal reddetme depresyon için en güçlü sorunlardır. Depresyonla ilgili birçok kuramın merkezinde stres, bozukluk riskini arttıran bilişsel ve biyolojik süreçleri başlattığı görüşü vardır (Blatt, 2004). Bu kuramlarla tutarlı olarak, temel stresli yaşam olayları depresyonun en önemli belirleyicilerindendir (Kendler,Karkowski, ve Prescott, 1999; Kessler, 1997). Sosyal reddi de kapsayan bazıyaşam olayları majör depresif bozukluk riskini %21.6 arttırmaktadır (Kendler vediğ., 2003; akt. Slavich ve Irwin,2014). Kişilerarası stres, romantik ilişki kurulan insanlarla, akranlarla, aileyleproblemler olarak adlandırılırken, kişilerarası olmayan stres genelde mesleki,akademik ya da sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilir (Shortt ve diğ., 2013).Kişilerarası stres, genç bireylerin aileden ayrı bireyselleştiği ve yeni sosyal destek ağları oluşturmaya çalıştığı ergenlikten yetişkinliğe geçiş sürecinde özellikle şiddetli olabilir. Stresli yaşam olayları sınırlı bir zaman zarfında meydana gelen ayrı ve psikolojik olarak endişe verici yaşantılar olarak kavramsallaştırılmaktadır (Sheets ve Craighead, 2014). Stresle başa çıkmanın ise üç temel amacı vardır (Yaşar, 2008; akt. Duman, 2016): • Kısa vadede: stresi her yönüyle öğrenerek strese karşı etkin davranmak amacıyla izlenecek bütün yöntem ve kuralları öğrenmek. • Orta vadede: stresin zararlarını ve nedenlerini öğrenerek stresin belirtilerinin önceden farkına vararak stresin zararlı yönlerinin etkilemeyeceği bir yaşam biçimi şekillendirmek, stresin olumlu yönlerini gerektiği yerde kullanabilmek. • Uzun vadede: Stresin kontrol altına alındığı, huzur dolu, sağlıklı, düzen içerisinde ve verimli bir yaşam sürebilmek.Ayrıca stres; bireyin çevreye uyum göstermesi içsel ve dışsal unsurlarca zor halegetirilirse, birey fiziksel ve psikolojik sınırının üstünde çabalamaya başladığındasergilediği tepkidir. Ayrıca, stres bireyin beklemediği anda ortaya çıkan ve kriz yaratan bir olaydır (Erdoğan, 2015). Problemler ise, tamamlanmamış çözümlerdir. Stres altındaki birey problem olarak algıladığı bir durumun farkına varabilir ve onunla ilgilenebilir ancak bu yeterli olmayan bir çözümdür. Çözüm odaklı yaklaşım, bireylerin problemlerine çözüm olabilecek işaretlerin izini sürer(O’Connell, 2004). Dolayısıyla, çözüm odaklı düşünce biçimini edinen, yapıcı bir şekilde olumsuzluklardan sıyrılıp olumluya yönelebilen bir birey yaşadığı strese hakim olabilir. Yazıyı Oku
Uzman: Yasin KÖKMENYayınlanma: 06.06.2021
Regülasyon diğer bir adıyla duygu düzenleme , kişide doğuştan gelen bir yetenek olmaktan ziyade doğum sonrası kazanılan ve bakım veren kişinin oldukça etkin rol aldığı bir beceridir. Duygu düzenleme becerisi, yoğun hisler içindeyken dengede kalabilmeyi , kendimize ve çevremize zarar vermeden duygularımızı sağlıklı bir şekilde ifade edebilmeyi kapsar. Aynı zamanda bireylerin hedeflerine ulaşabilmeleri ve sosyal hayata uyum sağlayabilmeleri için duygusal uyarılmanın başlaması, sürdürülmesi ve yönetilmesini içerir. Kişi tüm bunları yaparken, duygu düzenleme stratejilerini kullanır. Duygu düzenleme becerisi çocuklara , duygularını ve tepkilerini daha sağlıklı ifade edebilmelerini ve problemleriyle daha iyi baş edebilmelerini sağlar. Bebekler ilk doğduklarında duygu düzenleme becerisi tekniklerinden yoksun oldukları için ‘’ağlamak’’ kendilerini regüle edebilmeleri için ilk başvurdukları yöntem oluyor. Yaşamın diğer yıllarında ise ebeveyn regülatör görevinde karşımıza çıkıyor. Örnek verecek olursak , çocuk yere düşüp her ağladığında bakım veren kişi kısa zamanda yanına gelip onu teselli ettiği için , sevgisini ve güvenini hissettirdiği için bundan sonraki diğer benzer anlarında çocuk bekleme süresini artık tolere edebiliyor. Çünkü o zaman çocuk için dünya bilinir ve güvenilir bir hale geliyor ve bu durum çocuğun duygu düzenleme becerisi kazanmasında önemli bir adım olmuş oluyor.Çocukların regülasyonları için yardımcı olabilecek bazı teknikler :Fiziksel temasta bulununSarılın.Çocuğunuzu bir battaniye ile sarıp sarmalayabilirsiniz ve kucağınızda sallarken ona ninni söyleyebilirsiniz ya da dinlendirici bir müzik açabilirsiniz. Gıdıklama ve boğuşmanın olduğu oyunlarda regülasyon için değerli yöntemlerden biri.Fiziksel egzersiz yapmasını sağlayınÇocuğunuzun fiziksek olarak egzersiz yapmasını, hareket etmesini sağlayın.Doğada yapacağınız uzun yürüyüşler, beraber oynayacağınız zıplamalı oyunlar ve egzersizler çocuğunuzun duygu düzenlemesine yardımcı olacaktır.Duygularını ifade etmesine olanak tanıyın ve rol model olun.Çocuğunuzun o anda ne hissettiğini, hangi duygular içinde olduğunu ifade etmesine yardımcı olun. Bunun için onu cesaretlendirin. Arkadaşları oyununa katılmadığında ‘’ Seninle oynamamaları seni üzdü, bunu görebiliyorum.. Seninle oynamalarını isterdin. ‘’ gibi ifadelerle onu anladığınızı kelimelere dökün. Bu ona sonraki seferde duygularını daha rahat ifade edebilmesi için cesaret verecektir. Ayrıca sizin de günlük hayatta üzgün hissettiğiniz durumlarda bunu cümlelerle ifade edebilmeniz çocuğunuziçin rol model olacaktır.Birlikte nefes egzersizi alıştırmaları yapınNefes , durup düşünmek , sakinleşmek ve regüle olabilmek için bize yardımcı olan en önemlitekniklerden. Doğru nefes almak, kendimizi regüle edemediğimiz anlarda, öfkeli olduğumuzda duygularımızı düzenlememizde aktif rol oynar. Çocuğunuz öfkelendiğinde veya yoğun duygular ile boğuştuğu sırada , durup nefesini dinlemesini sağlamak, nefese odaklanmasına yardımcı olmak, birlikte nefes alıştırmaları yapmak duygu regülasyonunda önemli bir nokta. Yazıyı Oku
Uzman: Zümrüt Yaren SERTYayınlanma: 11.01.2021
Elinden tableti düşürmüyor…Vermezsem ağlıyor, huysuzluk yapıyor…Süre sınırı koyuyorum ama uymuyor…Ekrandan başını kaldırmıyor ki…Neler izlediklerini nasıl kontrol edebilirim ? Ben ne oynadıklarından anlamıyorum ki… Yemeğini yerken bile telefon ya da tabletini bırakmıyor.Merhabalar, bu yazımda çocuklara bilinçli teknoloji kullanımı nasıl öğretilmeli? , nelere dikkat edilmeli?,dijital ebeveynlik nedir ve nasıl olunur? Sorularına cevap veriyor olacağım.EBEVEYNLER NELER YAPMALI ?Günümüz dijital çağın çocukları olan, nerede ise teknolojiye bizden daha hâkim olan evlatlarımızı ekranlardan tamamen uzak tutmak, hiç tanıştırmamak, kullanmalarına izin verememek mümkün mü?Elbette ki HAYIR ! O zaman NE YAPILACAK?ØÇocuklar, ebeveynlerini rol model alarak öğrenirler. Bu nedenle yapılması gereken ilk şey, söylediklerinizi sizin de uygulamanızdır. Çünkü çocuklarınız sizi taklit edecek ve sizden gördüklerini yapacaklardır.Bu nedenle ‘’Dijital Çağda Bağımlı Birey Olmamak’’ isimli yazımı okuyarak sizler de kendiniz için farkındalık oluşturabilir ve yapılması gerekenleri okuyabilirsiniz.ØYaşlarına göre değişen boş zaman süreleri planlanmalı ve ekran süresi belirlenmelidir. Süre sınırı çocuklara yaşlarına uygun olacak şekilde öğretilmelidir.ØEbeveynler kendi aralarında kararlı ve tutarlı olmalıdır.ØAlınan kararlar ya da süre sınırları için istisna uygulanmamalıdır, çünkü çocuklar istisnaları çok sever ve araladığınız o kapıyı sonuna kadar açmak isterler.ØEkransız şekilde geçirilecek süreler de mutlaka çocuğun hareket edebileceği, sosyalleşeceği ve yapmaktan keyif aldığı bir etkinliğe yer verilmelidir.ØYatma saatinden 1 saat önce teknolojik cihazlardan uzaklaşılmalı mümkünse kapatılmalı ve kaldırılmalıdır.ØAilecek birlikte vakit geçirilmeli. Bu, günün genel özetini yapmak, yarının yapılacakları ya da tatil günlerinde yapılması istenenleri konuşmak ve planlamak, masal ya da hikâye okumak, aile oyunları oynamak, kitap okuma saati yapmak ve benzeri şeyler olabilir. Ancak, buradaki önemli nokta hiçbir teknolojik alete bu süre zarfında bakılmıyor olmasıdır !ØÇocuk odasına ekran (tv, tablet ve telefon vb. ) sokmayın var ise çıkarın. Özellikle ergenlik dönemine kadar odalarına ekran bulunmaması çocukların gelişimleri için daha doğrudur.ØYatağa ekran ile girmesine izin verilmemeli ve örnek olmak adına sizlerde yatağa ekran ile girmemelisiniz.ØEkran kullanımını yasaklamayın ama kurallar koyun. Örneğin, cihazların dijital sağlık ve rehberlik bölümlerden zaman sınırlayıcıları oluşturun.ØZamanının çoğunu ekran ile geçiren bir çocuğun bu alışkanlığını birden bırakması imkânsızdır bu sebeple sabırla ve adım adım ilerlemeniz gerektiğini unutmayın.ØDijital ebeveyn olun !*Ekran Kullanımı için Zaman Formülü*Her yaştaki çocuk için uzmanların belirlediği en uzun süreli ekran kullanım süresi mevcuttur. Ancak, pratik olarak hangi yaştaki çocuğun ne kadar ekrana maruz kalabileceğine yönelik bir formül vermek gerekir ise kısaca;Çocuğun yaşı * 10 Dakika Şeklinde özetleyebiliriz. Yani, 6 yaşındaki bir çocuk için 6 * 10 = 60 dakika ekran kullanım süresi belirlenebilir. Bu sürenin bitimine 10 dakika kala çocuklar sürenin bitimi ile ilgili bilgilendirilmeli ve 5 dakika kala son hatırlatma yapılmalıdır.Dijital Ebeveynlik Nedir?UNUTMAYIN, çocuklarınızdan daha iyi bilmediğiniz konular karşısında çocuklarınızı korumakta yetersiz kalırsınız. Çocuklarınızı teknolojik cihazlara bağımlı birer birey olmasını önlemek için öncelikle sizin bu konuda bilinçli olmanız gerekmektedir. Bu neden ile dijital ebeveyn olmanız bu süreçte en kritik maddedir.Dijital ebeveynlik kavramı,temel düzeyde dijital araçları kullanmayı bilen ve tanıyan, dijital ortamlardaki risk faktörlerini ve sağlanabilecek olanakları farkında olarak çocuğuna rol model olan teknolojik gelişmeleri takip eden ebeveynler için kullanılan bir kavram olarak tanımlanabilmektedir.Yaşlara Göre Dijital Cihazları KullanmaBebeklik dönem:0-2 yaş dönemindeki çocukları ekrana maruz bırakmak çocuğunuzun ağzını ve burnunu kapatıp nefes almasını beklemek kadar tehlikelidir. Nefes alamayan çocuğun başına neler gelebileceğini bir düşünün… İşte teknoloji karşısında savunmasız şeklide bırakılan çocukların beyin gelişimleri için de aynı şeyleri düşünebilirsiniz.Okul Öncesi Dönem: Artık daha hareketli, daha meraklı ve daha özgür olmak isteyen çocuklar ile karşı karşıya kaldığımız bu dönemde çocuklar ile başa çıkabilmenin yolu tablet ya da telefonlar mıdır? Peki, artık sussun diye, anne ya da babasını rahat bıraksın diye veya oyalamak için ekranlar ile baş başa bıraktığımız çocukları daha sonra o ekranlardan nasıl kaldırabiliriz? Aslında yapılacak şey belli. Çocuklarımızın yaşına uygun olan ve gelişim süreçlerine hitap eden oyuncakları çocuklarımıza sunmak, eğlence ile beraber çocuklar da düşünme ve sorgulama yeteneği oluşturacak programları önce bizim ebeveynler olarak izleyerek çocuklar ile tanıştırmamızdır.Elbette bu tanışma sürecinin bir sınırı olmalı, çocuk tüm boş zaman faaliyetini verimli şeyler izlediği için ekran başında geçirmemeli ve bu süre zarfında ebeveyn gözetimi devam etmelidir.İlkokul Dönemi: Bu dönemdeki çocuklar için gerçek ve hayal ayrımını yapmak güç olabilmektedir. Bu neden ile çocuklarınıza ekranda gördükleri her şeyin gerçek olmadığı anlatmalı,merakları giderilmeli ve sorularına sabır ile cevap verilmelidir.Ergenlik Dönemi: Kızınız ya da oğlunuzun gece saatlerine belki de sabahlara kadar size haber vermeden,nerede olduğunu ve kimler ile görüştüğünü size söylemeden dolaşmasına izin verir misiniz?Cevabınız her ne olursa olsun,aslında EVET! Çünkü birçok ebeveyn, ergenlik dönemindeki çocuklarının internette nerelerde gezindiğini? , neler yaptığını?, hangi oyunları oynadığını?ya da kimler ile görüştüğünü? Bilmiyor…Çocuklarınıza oynadığı oyunları sorun, anlatmalarına müsaade edin, onları geçiştirmeyin, dinleyin, sıkılsanız saçma bulsanız da merak ile dinleyin, Çünkü o sırada çocuğunuz size kendi dünyasını açıyor.Hatta bazı oyunları oynarken ona eşlik etmeyi veberaber oynamayı teklif edin ! İşte o zaman, onların nerede, kimler ile neler yaptığını öğrenmek için şansınız olabilir.Çocuklar için 3 temel Uyarı1.İnternetteki her bilginin doğru olmadığı,2.Ebeveynlerinden habersiz olarak özel bilgilerin hiçbir uygulama için verilmemesi gerektiği ve3.İnternette yazdığı ya da paylaştığı her şeyin orada kalacağı ve silinmeyeceği bilgisi ebeveynler tarafından çocuklara anlatılmalıdır.Eğer, çocuklarınıza bilinçli teknoloji kullanımını öğretmekte zorlanıyor, sorunlar yaşıyor ve dijital ebeveynlik konusunda destek almak istiyorsanız ya da neler yapmanız gerektiği ile ilgili bilgilenmeye ihtiyaç duyuyorsanız benimle buradan iletişime geçebilir ve aklınızdaki soruları her zaman ücretsiz olarak sorabilirsiniz.Sağlıcakla…FATMA İZEL ŞAHİNPSİKOLOG & AİLE DANIŞMANIKaynakça:Uyan, S. (2020).Dijital dünyada e-beveyn olmak. Timaş Yayınları.Yay, M. (2019).Dijital ebeveynlik. Yeşilay Yayınları. Yazıyı Oku
Uzman: Fatma İzel ŞAHİN KAYAYayınlanma: 24.01.2022
