DEPRESYON

Toplum tarafından sürekli maruz kaldığımız işlevsiz algılar: “Her şeyin var işte, niye depresyondasın!”, “Yediğin önünde yemediğin arkanda sen de şımarıklık yapıyorsun canım!”, “Yat kalk şükret haline, bunlar hep rahat batması.” Ve daha nice yanlış mitler. Hepimiz yaşamlarımızın mutlaka bir döneminde bu tarz söylemlerle mutlaka karşılaşmışızdır ve hala karşılıyor olabiliriz. Annemiz, babamız, çocuğumuz, eşimiz, yakın arkadaşlarımız ve dahi akrabalarımız belki olayın iç yüzünü görmeden, bizi tam olarak anlayamadan aslında kendilerince bir motivasyon konuşması yapıyor olabilirler ancak durum pek de beklenildiği gibi gitmeyebiliyor ve o içine düşmekte olduğumuz ya da içinde olduğumuz çukurdan “her şeye” sahipken bile çıkamayabiliyoruz. Peki bunun sebebi nedir? Bunca şeye sahipken neden hala o çukurdayız, kimsenin bizi “anlayamadığını” zannettiğimiz çukurdan çıkamıyoruz? Şükürsüzlük mü bunun sebebi? Gerçeği duymak isterseniz; ne şükürsüzlük, ne şımarıklık ne de başka birisinin bizi anlayamaması… Elbette şükretmek insanın doğasında çok büyük değişimlere sebep olan yegane şeylerden bir tanesidir ancak sorunun kaynağı bu değildir. Sorunun kaynağına inmeden yapılan düzeltmeler hep eksik kalır ve bireyi bitmek bilmeyen rahatsızlık döngüsünün kıskacına sokar. Birey bu döngüde ne yapacağını bilemez vaziyetteyken bir de payına suçlanmak düşer: “Sen zaten hep böyle şımarıksın…” Bu suçlama bireyde daha fazla baskı oluşturur ve en sonunda tek başına o rahatsızlık veren döngüden çıkamayacak hale gelir. Bireyin yaşadığı problemin kaynağını bulmak işte bu sebeple önemli bir hassasiyet taşır. Bir ateşin kaynağını bulamıyorsak o ateşi istediğimiz kadar hafifletmeye çalışalım. Nafile! Ateşi asla söndüremeyiz. Peki bu problemin kaynağını nasıl bulacağız?Öncelikle yaşadığımız problemi görmezden gelmemeliyiz. Yaşadığımız problem her ne olursa olsun hayatımızı yürütmemizi önemli ölçüde etkiliyorsa problemi asla bastırmaya çalışmamalıyız. Problemi yok saymak demek o problem alevlerinin içinde fark etmeden yanmak demektir. Problemi gördük şimdi sırada ne var? Bir uzmana danışmak. Birey şayet yaşadığı problemi kendi imkanlarıyla yenemiyor ise mutlaka bir uzmandan destek almalıdır. Psikologlar bu noktada danışılacak en iyi seçenektir. Psikologlar birey ve toplum ruh sağlığı analizcisidirler. Bireyi işlevsiz yaşam faktörlerinden arındırıp yaşamla daha işlevsel bir bağ kurmaya teşvik eder. Bu yüzden psikologlar için problemin büyüğü ya da küçüğü diye bir şey yoktur, problem problemdir ve bireyi kıskacı altına almış olan rahatsızlık döngüsünü kırmak için bireyin yanında olurlar. İşte tam bu yüzden ruhumuza yaptığımız yatırım en iyi yatırımdır! Berin DOĞAN Yazıyı Oku

Yayınlanma: 24.01.2021

Merhaba sevgili okurlar,Bu yazımızda “Sınav kaygısıyla nasıl baş ederim?”sorusunun cevabını hem psikolojik hem de sosyolojik açıdan değerlendireceğiz.Öncelikle kaygı nedir? Kaygı, korkuylabirçok ortak noktası bulunan karmaşık bir duygudur. Bununla birlikte insan hayatını beklenmedik biçimlerde kısıtlayabilir. Hatta günlük becerilerini yerine getirememe durumuna kadar olumsuz sonuçlar doğurabilir.Birçok sınav öğrencisinin kafasındazaman zaman kendini gösteren bir sorudur, “Sınav kaygısıyla nasıl baş ederim?” . Sınav kaygısı, hakim olduğumuz bilgileri hatırlamayı zorlaştıran, etkili bir şekilde kullanılmasını engelleyebilen bir kaygıdır.Peki sorunun cevabı nedir, kaygıyla nasıl baş edebiliriz?Kaygıyla baş etmek için izlenmesi gereken adımlar; kaygının var olduğunu kabul etmek, nedenlerini araştırmak, tanımak ve ona göre yollar izlemektir.Sınav kaygısının nedenleri neler olabilir?Sınav kaygısının nedenleri kişiden kişiye göre değişmektedir. Herkes için kaygının kaynağı farklı olduğu gibi kaygıyla baş etme yolları da kişiye özgü çözümler gerektirir.Belli başlı sebepleri saymak gerekirse;Sınava yeterince hazırlanmamış öğrenciler hissettiği yetersizlik duygusundan dolayı yoğun bir kaygı yaşarlar.Çevrenin, özellikle de ailenin beklentileri yine öğrencilerin kaygı düzeylerini arttırır.Olumsuz düşüncelere sahip olmak da yoğun kaygı hissedilmesinin sebepleri arasındadır.Nedenleri belirledikten sonra nasıl bir yol izleriz?Öncelikle olumsuz düşünceleri değiştirmelisiniz. Bunun için ilk sorumuzdaki soru cümlesi iyi bir örnek olabilir. “ Sınav için çok kaygılıyım, başaramayacağım.”Düşüncesi yerine “Sınav kaygısıyla nasıl baş ederim?” düşüncesi çok daha olumlu sonuçlar doğurabilir.Bu soruda gördüğümüz kaygılı olduğunu fark etmiş, kabullenmiş ve bu durumu çözmek için ne yapması gerektiğini araştıran biri iken “ Sınav için çok kaygılıyım, başaramayacağım.”Diye düşünen kişinin çözüm aramaktan ziyade olumsuz düşüncelerle sadece kaygısını pekiştirdiğini görebiliriz.Yeterince hazırlanmamış öğrencilerin bu durumda yapabilecekleri daha çok çalışmak ve hakim oldukları konular doğrultusunda kendilerine duydukları güveni arttırmaya çalışmak olacaktır.Bu konuda bir örnek vermek gerekirse; bir grup öğrencinin bir dağ yürüyüşü yaptığını düşünebiliriz. Öğrencilere yürüyüş öncesinde yanlarında yemeklerini, ihtiyaç duyacakları şeyleri getirmeleri istenmiş ve öğrenciler yürüyüşü bitirip seyir tepesine vardıklarında yanlarında hazırlayıp getirdikleri yemeklerini yemek üzere bir mola verdiklerini düşünelim.Her öğrencinin sepetinden çıkanlar farklı olabilir, bazıları kendileri için yeterli yemek getirmediğini, bazıları ise ihtiyacı olan şeyleri unuttuğunu fark edebilir (bu durumu sınav sürecine benzetebiliriz ).Bu durumda bazı öğrenciler yanlarında yeterli gıda olmadığını ya da unuttukları malzemeleri düşünerekçeşitli kaygılara kapılabilir. Unuttuğu ya da hazırlık aşamasında ertelediği malzemelerden dolayı, aç kalacağı için ya da açık alanda karşısına çıkabilecek tehlikeler için kaygı duyanlar olabilir.Bu noktada yapılmasıgereken durumu kabullenip, ellerindekiyle yetinmeleri ve manzaranın tadını çıkartarak o ana odaklanmalarıdır. Bu kısa hikayede kaygının çözüm yollarını değiştirerek nasıl daha normal düzeye getirilebileceğini görmüş olduk.Bir diğer izlenebilecek yol ise öğrencilerin kendi hedeflerini belirlemeleri ve bu hedef doğrultusunda ilerlemeleridir. Kendini tanıyan ve yetkinliklerinin farkında olan birey için motivasyon yüksek, kaygı düşük seyirde ilerleyecektir. Ve bu sayede gerek aile gerek çevre baskısı minimum düzeyde seyredecektir.Fiziksel olarak sağlıklı, dinlenmiş hissetmek yine kaygıyı hafifletici bir etkiye sahiptir. Sağlıklı beslenmek, bir uyku düzeninin olması ve yürüyüş gibi yorucu olmayan bir egzersiz hem fiziksel hem de ruhsal olarak iyi hissetmenizi ve kaygınızın azalmasını sağlayacaktır.Tamamiyle sınava odaklanmak, hayattan soyutlanmak kaygıyı olumsuz yönde etkileyecektir. Böyle zamanlarda tek rolünüzün öğrencilik olmadığı, hayatınızda başka birçok rolünüz olduğunu hatırlamak rahatlatıcı bir etkiye sahip olabilir.Peki hayattaki rollerimizin ne kadar farkındayız?Bu rollere birçoğunuz için geçerli olabilecek abi, abla, kardeş, evlat, arkadaş rolleri örnek verilebilir. Herkes için farklı daha birçok rol sayılabilir. Şu unutulmamalıdır ki; sahip olduğumuz rollerden birinde başarısız olmak bizi hayatımız boyunca başarısız bir insan yapmayacaktır.Sevgilerimizle…Psk. Mine Kocabıyık/ Sosyolog Filiz Eker Yazıyı Oku

Yayınlanma: 10.10.2020

Spora başlama kararınızı yarıda bıraktığınız , kilo vermeyi ve sağlıklı beslenmeyi istediğiniz halde daha çok yediğiniz , yarınki sınava çalışmanız gerektiğini bildiğiniz halde kendinizi halsiz ve hasta ve depresif hissettiğiniz , yeni bir işe başlamak istediğiniz için başvurduğunuz işin mülakatına ” bir şekilde ” gitmediğiniz zamanlar oldu mu ? Cevabınız çoğunlukla ” evet ” ise kendinizi sabote ediyor olabilirsiniz.Performansımızı önemsediğimizde, ancak başarı olasılığımızdan şüphe duyduğumuz zamanlar , benliğimizi korumak amacıyla kendini sabote etme adı verilen bir davranış sergileyebiliyoruz. Bu davranış, özellikle yeni çabalar içine girdiğimizde ortaya çıkar .Oldukça sinsidir ve çoğu zaman asıl resmi görmemiz oldukça zor olabilir.Bazen kendimizi bilinçli bir şekilde sabote ederken ( Diyetteyken bol kalorili bir tatlı yemek gibi ) , bazen de bilinçsizce ( kaygılandığınız bir ödeve başlamak için sona güne kadar beklediyseniz ) sabote ederken bulabiliriz.Psikoloji literatüründe, ”’başarısızlık korkusu”, “mükemmeliyetçilik”, “risk almak” ve “hata yapmak” korkuları da, kendi kendini sabote etmek kavramı içinde değerlendiriliyor. Elliot ve Thrash isimli araştırmacıların şu saptamasına katılmamak olası değil. “Kişiler, hata yapma korkusu nedeniyle, çeşitli durumlara hazırlık yapmayı ertelemekte, olumsuz çıktılar oluşturarak, olası başarısızlık sonucu yaşayacakları utanç duygusundan benliklerini korumaya çalışmaktadırlar.Peki Neden kendimizi sabote ederiz ?Bireyler kendileri hakkında olumlu duygulara sahip olmayı, kendilerini yeterli hissetmeyi ve yaşamları ile ilgili başarı ya da başarısızlık olasılıklarına ilişkin önemli sonuçları kontrol edebilmeyi isterler . Kendini sabote etme davranışları bireylerin başarısızlıklarını dışsallaştırmalarına olanak sağladığı ve böylece benliklerini koruduğu için tercih edilen davranışlardır. Dolayısıyla, bireyin benliğini korumak için kendini sabote etme davranışına ihtiyaç duymamasını sağlamak, sabotajı önlemek için en uygun yardım yaklaşımlarından biri olmaktadır. Bu bağlamda, öz-yeterlilik, kendiliğin olumlu algılanması, öz-saygı gibi benlik ile ilişkili özellikler önem kazanmaktadır.Kendimizi sabote etme, çocukluğumuzdan itibaren kendiliğimize ve başarıya ilişkin geliştirdiğimiz olumsuz bilişsel yapılardan kaynağını almaktadır. Örneğin Çocuğa, akademik başarı gibi belirli görevlerdeki performansına dayalı olarak değerli olduğu duygusunun aşılanması çocuğun ebeveynlerine başarılı görünmek, onları mutlu etmek, onların dikkatini çekmek ve kendilik değerini korumak için kendini olduğundan daha yetenekli ve zeki gösterme çabası içine girmesine yol açabilmektedir. Zaman içinde bu eğilim kendini sabote etme davranışlarını ortaya çıkarmaktadır.Kendini sabote etme stratejilerinin kullanımındaki ana nedenlerden bir diğeri ise, hata yapma korkusudur. Hata yapma korkusu nedeniyle kişiler çeşitli durumlara hazırlık yapmayı ertelemekte, olumsuz çıktılar oluşturarak olası başarısızlık sonucu yaşayacakları utanç duygusundan benliklerini korumaktadırlar.Kendini sabote etme stratejisinin kullanımına neden olan etkenlerin bazıları isekaygı üzerine temellendirilmektedir. Özellikle yeterliği değerlendirmeye yönelik eylemlerin yapılacağı durumlarda birey başarılı olamama ya da yetersiz olma ihtimaline ilişkin bir kaygı yaşamaktadır. Birey, başarısız olabilme düşüncesine eşlik eden bu kaygıları giderebilmek için çeşitli arayışlar içerisine girmektedir. Ancak birey, arayış içerisine girdiği yöntemler arasından genellikle kendisini başarısız gösterme ihtimali olanları ortadan kaldırmayı tercih etmektedir.Peki kendimizi sabote ettiğimizi nasıl anlayabiliriz ?Öncelikle en yaygın davranışlardan biri ” Erteleme Davranışı ” ve ” Her yere geç kalma ” olarak karşımıza çıkar. Devamında ” Sorumluluklardan kaçma” , ” Hazırlık Eksikliği ” , ”Zorlandığında vazgeçmek ” , ” Girişken olmamak ” gibi davranışlar takip eder.Kendimizi sabote etmeyi nasıl durdurabiliriz ?Öncelikle “Kendi kendini sabotaj” eylemlerinden korunabilmek için öz yeterlilik kavramı, yani, insanın kendini pozitif algılaması; öz saygı gibi benlik ile ilişkili özelliklerin önemli olduğunu söyleyebiliriz. Öz yeterlilik algısının, çocukluk dönemlerinden itibaren geliştirilmesinde ebeveynler ve onlarla olan ilişkiler önem taşıyor. Benlik gelişiminde ebeveyn-çocuk etkileşiminin kalitesi, bireylerin gelecek dönemlerdeki yaşam kalitesini ve davranış şekillerini etkiliyor.Sabote edici düşüncelerinizi tanımlayın. Gün içinde sayısız düşünce zihnimizden gelir ve geçerler. Bazen hangi düşünce bizi olumsuz etkiliyor , hangi düşünce bizi baltalıyor farkında olmayabiliyoruz. Öncelikle bu düşünceler neler olabilir bir düşünelim. Bu tarz bir düşüncenin aklımızdan geçtiğini hissettiğimiz anda durun ve bu düşüncelerinizi gözden geçirin.İç ses diyologlarınızı değiştirin.Yeni bir serüvene atılırken kendimize söylediğimiz olumsuz sözler çok da işimize yaramaz. Kendinize acımasız davranmayın. Başkalarını gösterdiğiniz şefkati ve anlayışı kendinize gösterin. Her zaman aynı hayatları tekrarlamak zorunda değilsiniz…Kendinizi destekleyici davranışlar geliştirin.Kendinize söyleyeceğiniz pozitif şeyler neler ? Seçenekleriniz neler ? Hedeflerinize ulaşmanızı sağlayan birden fazla yol var mı ? Daha önceki başarılarınızı gözden geçirerek daha başarılı olmak için nasıl dersler çıkarabilirsiniz ?Sosyal Çevrenizi gözden geçirin.Sizi aşağı çeken insanlarla daha az , ilham veren kişilerle daha çok vakit geçirmeye çalışın. Çevrenizde size cesaret veren kişiler bulundurmaya çalışın.Hedeflerinizi belirleyin.Hedeflerinizi koyarken yeteneklerinizi doğru şekilde kullanabileceğiniz , gelişiminizi destekleyen hedefler belirleyin. Unutmayın , herkesin ritmi aynı değildir. Kendimizi tanımak hedef koymada önemli bir faktör. Asıl hedefinize ulaşmak için adımlarınızı günlük ve haftalık planlara bölmek hem gözünüzü korkutmayacak hem de hedefin ulaşılabilirliğine atıfta bulunmanıza yardımcı olacaktır. Her gün spor yapmak bugüne kadar sporu çok fazla aralıklarla ve belki hiç yapmamış biri için gerçeklikten uzak bir hedef olacaktır. Küçük adımlarla üç günde bir şeklinde bir planlama yapmak hedefinizin tamamından vazgeçmenizi engelleyecektir.Hangi durumlarda bir uzmana danışmalıyız?Kendine sabote davranışımız günlük işleyişimizi etkileyen, hedeflerimize erişmemizi engelleyen ve belirli kısır döngüler içinde kalmamıza yol açan duruma geldiğinde uzmana danışmak gerekir.Uzman Klinik Psikolog Zümrüt Yaren SERTKAYNAK :Özçetin, Y. S. Ü., & Hiçdurmaz, D. (2016). Kendini Sabote Etme ve Ruh Sağlığı Üzerine Etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 145-154.https://www.psychologytoday.com Yazıyı Oku

Yayınlanma: 26.04.2023